زنان بلوچ و دستانی که نقش حقیقت می زنند

مهدیه رمارم- پهناورترین استان کشورمان ایران تنها از نظر مساحت گستردگی ندارد بلکه به تناسب وسعت آن بسیاری از هنرمندان صنایع‌دستی کشور را در دل خود جای داده است.

هرچند سیستان و بلوچستان یکی از استان‌های محروم کشور به شمار می‌آید اما تمامی آثار صنایع‌دستی به جای مانده از دوران‌های گذشته حاکی از وجود فرهنگ و تمدن دیرینه در میان مردم این استان است.

سیستان و بلوچستان سرزمین پهناوری است که از دریاچه شکر ریز هامون تا پهن دشت نیلگون دریای عمان گسترانیده شده و مواد اولیه طبیعی و مرغوب در این استان ظهور هنرهای سنتی و صنایع‌دستی گوناگون و رنگارنگ را رقم زده است.

این استان از مرز طولانی و مشترک با دو کشور پاکستان و افغانستان برخوردار است و نگاهی هر چند اجمالی به هنرهای سنتی و صنایع‌دستی آن نیز ثابت می‌کند، اشتراکات بسیاری میان تولیدات سیستان و بلوچستان و کشورهای مذکور وجود دارد.

رشته‌های صنایع‌دستی این خطه از ایران زمین سوزندوزی بلوچ، سکه دوزی، آیینه دوزی، پریوار دوزی، توردوزی، خامه دوزی، سوزن دوزی، سیاه دوزی، قالی بافی، گلیم بافی، سفالگری، حصیر بافی، پرده بافی، چادر بافی، نمدمالی و خراطی را شامل می‌شود.

سوزندوزی مهم ترین دست آفریده زنان بلوچ

به گفته معاون صنایع‌دستی سیستان و بلوچستان رایج ترین رشته صنایع‌دستی در این استان سوزندوزی بلوچ است.

مهدی اوکاتی با اشاره به اینکه زنان بلوچ هیچگاه هنر سوزندوزی را رها نمی‌کنند، ادامه داد: زنان بلوچ با مهارت و ظرافت خاصی نقوش زیبا را بر روی پارچه می‌دوزند.

وی با تأکید بر اینکه سوزندوزی بلوچ باید تا به ابد ماندگار باشد، اضافه کرد: استاندارد سازی ویژگی‌‌های سوزندوزی بلوچ در دستور کار معاونت صنایع‌دستی استان سیستان و بلوچستان قرار گرفته است.

وی با بیان اینکه چندی پیش اولین جلسه با هدف استاندارد سازی سوزندوزی بلوچ برگزار شد، ادامه داد: در این نشست مسئولان اداره کل استانداردسازی، معاونت صنایع‌دستی و استادان دانشگاه هنر سیستان و بلوچستان حضور داشتند.

وی اضافه کرد: با اختصاص یافتن کد استاندارد به ویژگی‌های سوزن دوزی بلوچ تشخیص اجناس تقلبی از محصولات اصیل و سنتی آسان می‌شود.

معاون صنایع‌دستی استان سیستان و بلوچستان در ادامه اظهار داشت: این اولین باری است که ویژگی‌های رشته‌های صنایع‌دستی در این استان استاندارد سازی می‌شود.

وی یادآور شد: معاونت صنایع دستی این استان علاوه بر استاندار سازی رشته های صنایع دستی چندین رشته از هنرهای سنتی و صنایع دستی که در خطر فراموشی هستند را به چرخه تولید باز می گرداند.

صنایع‌دستی منسوخ زاهدان احیا می‌شوند

مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان سیستان و بلوچستان سفال کوه میتک را یکی از رشته‌هایی دانست که نیازمند احیا است.

وی ادامه داد: آخرین صنعتگر فعال در عرصه سفالگری روستای کوه میتک استان سیستان و بلوچستان امسال این هنر را از فراموشی نجات می‌دهد.

وی اضافه کرد: معاونت صنایع‌دستی این استان در راستای حمایت از سفال کوه میتک کارگاهی را برای این صنعتگر خوش سلیقه و با تجربه راه اندازی می‌کند.

ایشان در ادامه گفت: تا به امروز این نوع سفال به صورت سنتی و با دست ساخته می‌شده و پخت آن با کمک هیزم صورت می‌گرفته است.

مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان سیستان و بلوچستان با اشاره به اینکه هنوز فرصت برای احیای این رشته از بین نرفته، ادامه داد: تاکنون چندین دوره آموزشی صنایع‌دستی در این استان برگزار کرده‌ایم.

به گفته این مقام مسئول با راه اندازی کارگاه و تجهیز آن به کوره، استاد عبدالله دهقانی فرد را در نجات این رشته از فراموشی یاری می‌کنیم.

مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری استان سیستان و بلوچستان خاطر نشان کرد: سفال کوه میتک از نظر ظاهری به سفال کلپورگان بسیار شباهت دارد با این تفاوت که طرح‌های به کار رفته در آن بدوی و سنتی تر است.

کلپورگان همچنان در سفال یکه تازی می کند

سفالگر کلپورگانی ویژگی‌های منحصر به فرد سفال روستای کلپورگان را دلیل اصلی شهرت یافتن این تولیدات از سایر محصولات سفالین دانست.

مروارید دهواری، سفالگر کلپورگانی افزود: سادگی شیوه تولید محصولات و نوع گل، این نوع سفال را از سایر تولیدات متمایز ساخته است.

وی با اشاره به اینکه این هنر نسل به نسل از گذشتگان به جوانان امروزی آموزش داده شده، تصریح کرد: سفال کلپورگان نه ترک می‌خورد و نه هنگامی که درون کوره گذاشته می‌شود، آسیب می‌بیند.

این هنرمند سالخورده با بیان اینکه تولیدات این رشته هیچ گونه ضایعاتی ندارد، اضافه کرد: این در حالی است که بخشی از سفال سایر استان‌ها هنگام پخت در کوره‌ها از بین می‌روند.

وی یادآور شد: این نوع سفال نیاز به لعاب و رنگ آمیزی خاصی ندارد و تنها نقوشی ساده با استفاده از رنگ بر روی آن‌ها طراحی می‌شود.

دهواری با اشاره به اینکه در نمایشگاه سراسری صنایع دستی سیستان و بلوچستان آثارش را به نمایش گذاشته، خاطرنشان کرد: هدف من از شرکت در نمایشگاه‌های صنایع‌دستی احیا و معرفی این هنر به جوانان سراسر کشور است تا از میان نرود.

به گفته اوکاتی در قالب 40 غرفه نیز هنر دست زنان و مردان این استان به بازدیدکنندگان معرفی می‌شود.

این مقام مسئول در اداره کل میراث فرهنگی سیستان و بلوچستان تصریح کرد: زنان صنعتگر این استان بیشتر رودوزی، سکه دوزی، سوزندوزی و سفال کلپورگان را به نمایش میگذارند و این در حالی است که مردان آثار خود در رشته‌های حصیر بافی، پارچه بافی و سفال کوه میتک را به این نمایشگاه آورده‌اند.

وی یادآور شد: آیین گشایش چهارمین نمایشگاه سراسری قربان تا غدیر و اولین نمایشگاه تخصصی سفال، سرامیک، شیشه، آبگینه، رودوزی سنتی و البسه محلی سیستان و بلوچستان با حضور مدیر کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، استانداری و امام جمعه این استان برگزار شد.

اوکاتی ادامه داد: هنرمندان شاخص و نمونه استان سیستان و بلوچستان در حاشیه برگزاری چهارمین نمایشگاه سراسری صنایع‌دستی قربان تا غدیر تجلیل می‌شوند.

معاون صنایع‌دستی استان سیستان و بلوچستان گفت: این معاونت در تلاش است جشنواره تقدیر از هنرمندان زاهدانی را برگزار کند.