سرزمین آفتاب چشم انتظار همت مسئولان است

 سرزمین آفتاب "سیستان" با وجود خشکسالی‌های پی در پی و وزش بادهای شدید همراه با ماسه بادی‌های روان دستخوش مشکلات فراوانی شده است که چشم انتظار همت مسئولان است.

به گزارش مکران به نقل از خبرگزاری فارس از زاهدان، سیستان نامی آشنا، حماسی و اسطوره ساز در تاریخ و تمدن ایران منطقه‌ای با ویژگی‌های منحصر به‌فرد و توانمندی‌های مثال زدنی که در دورانی رونق و آبادانی آن به گونه‌ای بود که لقب انبار غله ایران را به خود اختصاص داد.

اشاره شاهنامه به این سرزمین کهن و باستانی نشان از اهمیت این منطقه دارد که به شایستگی در این کتاب تاریخ ساز به آن پرداخته شده است.

سیستان با تمام شایستگی، ظرفیت‌ها و استعدادهای خدادادی بنا به تقدیر قضا و قدر امروز دچار شرایطی سخت و جان فرسا شده که شاید اگر امکان برخاستن نسل‌های گذشته و دیدن شرایط کنونی برایشان مقدور بود آنان را بهت زده می‌کرد.

حال سیستانی که زمانی جاری بودن هیرمند آن هامون را برای منطقه به ارمغان آورده بود دچار خشکسالی و قهر طبیعی شده به طوری که هر آنچه در گرو اصطلاح دقیق لغوی اعتباری آب بوده است امروز از بین رفته است.

دامداران، صیادان، شکارچیان، افرادی که معاش آنها وابسته به ساخت صنایع دستی و ده‌ها مورد دیگر از دریاچه هامون بوده امروز آب اعتباری را برای منطقه نمی‌توانند ببینند.

خشک شدن بستر رودخانه و دریاچه هامون بادهایی که زمانی موجب آسایش و خنکی منطقه می‌شده با بلند کردن ماسه بادی‌های سرگردان به جهنمی طاقت فرسا مبدل کرده است دریغ از سیستان غنی دیروز که امروز جز صبوری، صفا و خونگرمی مردمانش چیز زیادی ندارد و هر آنچه هست ماحصل تلاش دولتمردان و مسئولانی است که با ایثار و با شرایط کاملاً بحرانی هنوز خدمت به این سرزمین و و مردم غیور و باوفایش را افتخاری برای خود می‌دانند.

در پرتو انقلاب شکوهمند اسلامی بود که این منطقه پایدار ماند و خالی از سکنه نشد زیرا اگر طرح‌های زیربنایی از جمله آبرسانی به 830 روستا انجام نمی‌شد دیگر شاید کسی را نمی‌توانستی در این منطقه بیابی و این خود جای شکر و تقدیر دارد.

اما باید گفت چگونه است که منطقه‌ای با وجود هزاران سال قدمت و پیشینه وقتی در چنین شرایطی قرار می‌گیرد تنها دلخوشی مردمان آن توجه ویژه به مسائل و گرفتاری‌های آن است.

سیستان امروز دیگر آن سیستان غنی گذشته نیست و اگر حمایت‌های دولت عدالت محور نظام نباشد شاید انگیزه‌ای برای حضور وجود نداشته باشد.

این مردم همواره ثابت کرده‌اند نسبت به انقلاب و آرمان‌های آن و همسویی با ولایت مطلقه فقیه وفادار بوده و هستند و با وجود تمام شرایط غم انگیزی که اکنون بر آن حاکم است باز نیز دعاگو و شکرگزار مسئولانند و تنها خواسته به حقی که شاید یک رگه همیشه جاری آب است، حیات آنان را به واسطه آن همیشگی سازد.

سرگردانی شن‌های روان ناشی از توفان‌های محلی علاوه بر سخت کردن شرایط روزمره زندگی، سد معبر، مسدود شدن راه‌ها، مشکلات بهداشتی، درمانی و دهها مصیبت دیگر را در پی داشته و دارد که می‌طلبد برنامه‌ای مدون برای رهایی این مردم اندیشیده شود تا شرایط بحرانی آنان را قدری تسکین دهد. خبرنگار فارس در این زمینه با چند تن از مسئولان منطقه گفت‌وگویی انجام داده که در ذیل می‌خوانید:

* بیش از 60 روستا در محاصره شن‌های روان

فرماندار زابل گفت: با وجود توفان‌های شن در سطح شهرستان زابل، بیش از 60 درصد روستاهای این منطقه در محاصره شن‌های روان قرار دارند.

حسین کیخا افزود: بروز توفان‌های پی در پی در سطح شهرستان که عمدتاً در پی خشک شدن دریاچه هامون و بستر رودخانه هیرمند حادث شده است حجم ریز گردها و جابه‌جایی ماسه بادی‌ها را به طور فزاینده‌ای در منطقه گسترش داده است.

وی بیان کرد: توفان‌های شن همه ساله به بخش‌های زیربنایی و تأسیساتی منطقه خسارات زیاد و جبران ناپذیری را وارد می‌سازد و این امر نگرش ویژه و همچنین تخصیص اعتبارات خاص را برای منطقه طلب می‌کند.

فرماندار زابل با بیان اینکه وضعیت آلودگی هوای منطقه با شدت گرفتن توفان‌های گذشته به سه برابر حد بحران رسید یادآور شد: سرعت توفان در برخی از موارد از 125 کیلومتر هم تجاوز کرده و شرایط زندگی با چنین توفانی مشکلات عدیده‌ای را برای مردم به وجود آورده است و فعالیت روزمره مردم دستخوش مشکلات فراوانی می‌شود.

* توفا‌ن‌های اخیر 2 میلیارد ریال به بخش کشاورزی هیرمند خسارت وارد کرد

فرماندار هیرمند گفت: بر اثر وزش توفان‌های اخیر در منطقه سیستان، بیش از 2 میلیارد ریال خسارت به بخش کشاورزی شهرستان هیرمند وارد شده است.

محمد گمرکی‌زاده اظهار داشت: وزش باد شدید همراه با گرد و خاک در روزهای اخیر شهرستان هیرمند، موجب وارد آمدن خسارت در بخش‌های مختلف شده است.

وی افزود: براساس برآوردهای اولیه این خسارت افزون بر 25 میلیارد ریال بوده است.

فرماندار هیرمند بیان داشت: شرایط نامناسب جوی خسارت زیادی در بخش کشاورزی به ویژه گلخانه‌ها و تأسیسات گلخانه‌ای شهرستان به بار آورده است.

گمرکی‌زاده ادامه داد: این شرایط جوی نامناسب موجب از بین رفتن محصولات کشاورزی، دامداری‌ها، باغات، پر شدن انهار و تخریب علائم جاده‌ای شده است.

* بر اثر بروز توفان‌های شن در منطقه سیستان آلودگی هوای سیستان به 3 برابر حد بحران رسید

رئیس اداره حفاظت محیط زیست زابل گفت: با بروز توفان‌های شن در منطقه سیستان طی روزهای اخیر، آلودگی هوای این منطقه به سه برابر حد بحران رسید.

مرتضی امیری اظهار داشت: منطقه سیستان به دلیل شرایط خاص اقلیمی و جغرافیایی در مسیر بادهای موسمی قرار دارد و این امر به دنبال خشکسالی دریاچه هامون در سال‌های اخیر شرایط بحرانی در منطقه ایجاد کرده است.

وی افزود: در حالی که مقیاس ریز گردها از 150 تا 250 پی‌پی‌ام در مرز هشدار و از 250 تا 625 در مرز اضطرار است وقوع توفان‌های اخیر شرایط منطقه سیستان را به حدی بحرانی کرد که این رقم به یک هزار و 846 پی.‌پی.‌ام رسید که سه برابر حد بحران است.

رئیس حفاظت محیط زیست زابل بیان کرد: حیات سیستان در گرو جاری بودن هیرمند و زنده بودن هامون است و هامون به مثابه قلبی است که تا کوچک‌ترین خللی در آن ایجاد می‌شود سایر بخش‌های دیگر را نیز با بحران مواجهه می‌سازد.

امیری تأکید کرد: اجرای مدیریت یکپارچه در داخل دریاچه هامون به منظور حفظ منابع آن و تأمین نیروی انسانی برای حفظ و نگهداری از آن و همچنین حمایت دولت از تمامی کسانی که حیات آنان بسته به هامون است امری اجتناب ناپذیر در حفظ این اکوسیستم حیاتی در منطقه می‌باشد.

وی یادآور شد: حمایت دامداران و افرادی که از محل صنایع دستی و سایر فعالیت‌های مربوطه با این دریاچه به امرار معاش می‌پرداختند از سوی دولت امری ضروری بوده تا حداقل حیات باقی مانده که اکنون با مشقت حفظ می‌شود، بقا یابد.

رئیس حفاظت محیط زیست زابل با بیان اینکه اعمال مدیریت خردمندانه، خسارت‌های احتمالی به دریاچه هامون را تا حد زیادی کاهش می‌دهد افزود: منشأ همه گرفتاری‌های ناشی از ریز گردها و توفان‌های شن به خشکسالی و خشک شدن بستر رودخانه هیرمند منتهی می‌شود.

امیری اضافه کرد: در سال‌های اخیر توسط منابع طبیعی، کمربند سبزی که در منطقه ایجاد شده باید با آبرسانی صحیح و علمی از محل ذخایر طبیعی چاه‌نیمه‌ها به صورت دائمی حفظ شود.

وی گفت: باید با انتخاب حداقل 10 هزار هکتار از قسمت‌هایی از تالاب هامون به عنوان پایلوت در شرایط اضطراری با هدایت اصولی آب، اکوسیستم موجود در این منطقه را حفظ کرد.

رئیس حفاظت محیط زیست زابل تصریح کرد: تأمین نیروی انسانی برای حفظ تالاب هامون و اکوسیستم آن در شرایط موجود به حدی برای منطقه مهم است که نه تنها از بین بردن ذخایر تالاب را جلوگیری می‌کند بلکه با توجه به اینکه پوشش گیاهی و اکوسیستم این تالاب دچار استرس و خشکسالی است می‌تواند از آتش سوزی‌های احتمالی در منطقه هم جلوگیری کند.

امیری عنوان کرد: در چند ماه گذشته با بروز آتش سوزی که در منطقه حادث شد چندین هزار هکتار از حداقل پوشش گیاهی موجود و باقی مانده دچار حریق شده و در آتش از بین رفت.

وی تأکید کرد: ورودی آبی که از مسیر افغانستان به داخل هامون پوزک و صابوری ایران می‌ریزد با توجه به رسوباتی که انداخته باید لایروبی شود تا آب مسیر طبیعی خود را درون تالاب طی کند.

رئیس حفاظت محیط زیست زابل بیان داشت: دستکاری‌های خارج از منطق انسان‌ها هم می‌تواند به کاهش و یا افزایش استرس تالاب منجر شود و حفر کانالی که اخیراً توسط هنگ مرزی زابل از نوار نورمحمد خان تا چاه‌نیمه خورمه احداث شده سبب کاسته شدن ورود آب به داخل کشور و در نتیجه وجود بادهای موسمی در منطقه سیستان، خاکریزهایی که با ارتفاع چهار متر ایجاد شده‌اند توسط این باد به سمت دریاچه و منطقه سیستان هدایت می‌شوند.

امیری هشدار داد: هر گونه تغییرات بدون تحقیق، بررسی و کار کارشناسی در داخل اکوسیستم تالاب هامون با توجه به شکنندگی و حساسیت زنجیره بهم پیوسته آن می‌تواند خطرات و لطمات جبران ناپذیری را برای منطقه به وجود آورد.

* 50 درصد اراضی بحرانی کشور در سیستان قرار دارد

نماینده مردم زابل در مجلس شورای اسلامی گفت: 50 درصد از اراضی بحرانی موجود در کشور در منطقه سیستان قرار دارد.

احمدعلی کیخا اظهار داشت: در حالی که بحرانی‌ترین اراضی کشور در منطقه سیستان است، بالاترین رقم فرسایش خاکی در جهان هم مربوط به همین منطقه بوده که این جای برنامه‌ریزی جدی دارد.

وی افزود: در حال‌حاضر منطقه سیستان با شرایط بسیار خطرناک و بغرنجی دست و پنجه نرم می‌کند که رفع معضلات کنونی موجود در منطقه نیازمند همت و عزم ملی است تا سیستان را از این شرایط نجات دهد.

نماینده مردم زابل در مجلس اضافه کرد: با وجود تمام رنج‌ها و مرارت‌هایی که مردم منطقه سیستان متحمل شده و می‌شوند بازهم دعاگوی مسئولان نظام هستند چراکه همواره وفاداری این مردمان مرزدار به اثبات رسیده است.

کیخا با بیان اینکه سیستان با بروز خشکسالی‌های پی در پی امروز به بحرانی‌ترین شرایط خود رسیده است عنوان کرد: حال نوبت دولتمردان و مسئولان است که دین خود را نسبت به مردم این منطقه ادا کنند.

وی خاطرنشان کرد: ما همواره با کشور همسایه و دوست افغانستان در طول تاریخ و گذشت سه دهه از عمر انقلاب، زندگی محبت آمیز و مسالمت آمیزی داشته‌ایم و در این رهگذر پذیرای خیل عظیمی از پناهندگان و بهره‌مندی آنان از حداقل‌هایی که در سفره‌مان وجود داشته است، بوده‌ایم به طوری که آنان از تمامی خدمات شهروندی که یک سیستانی داشته برخوردار بوده‌اند.

نماینده مردم زابل در مجلس گفت: متأسفانه طی سال‌های اخیر، کشور همسایه و دوست افغانستان حق همسایه‌داری را به شایستگی ادا نکرده و احتمالاً به تحریک بیگانگان در مقابل بهره‌ای که از کشور ما می‌برد نسبت به حداقل‌ها دریغ می‌کند.

کیخا ادامه داد: در مقابل اقدامات زیربنایی از جمله؛ راه، تجارت، برق، مسکن و بسیاری از مزیت‌هایی که افغانستان از کشور ما به ارمغان برده در تأمین حداقل آبی که باید به منطقه داده شود، کوتاهی می‌کند.

وی تأکید کرد: با توجه به آغاز فصل زراعی و نیاز حیاتی مردم سیستان به آب ورودی از طرف افغانستان، شاهد انحراف آب از محل نهر لشکری در 10 کیلومتری بالاتر از مرز از سوی این کشور هستیم که این از شأن همسایگی به دور است.

نماینده مردم زابل افزود: با وجود ثبت تالاب بین‌المللی هامون و تعیین حقابه در کنوانسیون رامسر متأسفانه شرایط ورودی آب به منطقه سیستان بسیار نگران کننده است و مردم تا کی می‌توانند صبوری کنند به طوری که آثار بی آبی امروز در کل منطقه کاملاً مشهود است.

کیخا تصریح کرد: در هیچ کجای کشور این همه محرومیت و مظلومیت را نمی‌توان یافت، مردمی که حیاتشان بسته به هامون بوده و امروز با خشک شدن دریاچه همه چیز خود را از دست داده‌اند و دیگر هیچ در بساط ندارند.

وی اظهار داشت: امروز مردم اکثر نقاط سیستان به جز یارانه‌ای که از دولت دریافت می‌کنند هیچ درآمد دیگری ندارند.

نماینده مردم زابل در مجلس بیان کرد: پس از بروز خشکسالی تنها دلخوشی مردم منطقه، تجارت از طریق مرز بود که این هم به دلیل بسته شدن گذرهای مرزی موجب یأس و نومیدی مردم شده است.

کیخا خاطرنشان کرد: نبود شغل و وفور بیکاری، آمار جرایم و شرارت‌ها را در منطقه به طور چشمگیری افزایش داده به نحوی که یکی از خواسته‌های اولیه مردم در شرایط کنونی برقراری امنیت حاکم ناشی از شرایط ایجاد شده است.

وی گفت: اگر به منطقه گذری شود و در احوال کنونی و شرایط فعلی مردم سیری کنید، می‌بینید که توفان‌های شن با بستن راه‌ها و کند کردن شرایط زندگی، منطقه را به جهنم تبدیل کرده است.

نماینده مردم زابل در مجلس افزود: در دور دوم سفرهای استانی رئیس جمهور و هیئت دولت به استان، مقرر شد سالی 8 میلیارد تومان به امر تثبیت شن‌های روان در منطقه سیستان اختصاص یابد در حالی که تنها سال گذشته و امسال فقط 2 میلیارد پرداخت شده و دیگر هیچ، لذا دولت به تعهدات خود نسبت به مردم این منطقه عمل نکرده است.

کیخا یادآور شد: در بودجه سال 90 هم، یک‌هزار میلیارد تومان برای مقابله با ریز گردهای کشور تعیین شد که تاکنون اختصاص نیافته است.

وی تصریح کرد: زمانی مالچ به صورت رایگان در اختیار منطقه برای تثبیت شن‌ها قرار می‌گرفت که اکنون با افزایش قیمت آن، امکان خرید وجود ندارد لذا دولت باید چاره‌ای در این زمینه بیندیشد و اگر منطقه به حال خود رها شود تبعات جبران ناپذیری را در پی خواهد داشت.

نماینده مردم زابل در مجلس ادامه داد: در بازدیدی که روزهای اخیر از منطقه حوزه نمایندگی خود داشتم، مردم جز آب هیچ خواسته دیگری ندارند و می‌گویند "فقط آب را جاری کنید تا بتوانیم زندگی کنیم".

کیخا گفت: امروز مردم سیستان، زنده زنده زیر شن‌های روان مدفون می‌شوند و این در حالی است که در فصول گرم سال از ترس مدفون شدن در زیر ماسه بادی‌ها مجبورند در حیاط منازل خود بخوابند اما با سرد شدن هوا و فصل زمستان در منطقه، دیگر نمی‌توانند به حیاط منازلشان بیایند و شب را به صبح برسانند زیرا هوای سرد آنها را با خطر مرگ مواجهه می‌کند.

* خشکسالی رمق را از حداقل‌های حیات در منطقه ربوده است

خشکسالی‌های پی در پی دیگر توان و رمق را از حداقل‌های حیات در منطقه ربوده است و تنها روزنه امید که تجارت از تعداد معدودی گذر مرزی بود آن هم در مقاطعی با افت و خیزهای فراوان نمی‌تواند زمینه‌ای برای کسب درآمد مطمئن باشد.

چنانچه یارانه نقدی که دولت می‌پردازد نمی‌بود در برخی از نقاط سیستان مردم هیچ‌گونه درآمدی جز این نداشته و این تنها روزنه امیدشان برای ادامه حیات است و باز هم شکرگزار خدا و دولتمردان هستند.

حال نوبت دولت است که جواب صبوری این مردم رنجیده را با تدبیر خردمندانه بدهند تا مرهمی برای التیام زخم‌های کهنه‌ای که امروز سرباز کرده‌اند باشد.

درب و پنجره‌های این دیار به روی طبیعت لاک و مهر شده است و کسی جرأت گشودن آن را ندارد حتی ترس از مدفون شدن در زیر ماسه بادی‌ها، افراد ساکن در مناطق بحران زده را وادار به خوابیدن در حیاط منزل کرده تا صبح زیر شن‌های روان مدفون نشوند اگر لحظه‌ای خود و خانواده و فرزندانمان را جای آن شهروند سیستانی فرض کنیم شاید قدری فهمیدن موضوع آسان‌تر شود و برنامه‌ریزی‌ها نیز شتاب بیشتری گیرد.

بی‌اغراق این چکیده‌ای از دهها مشکل و گرفتاری مردم سیستان در هنگام بروز توفان‌های شن است. سیستان سرزمینی که روزگاری چون نگینی بر نام ایران می‌درخشید، درخششی که دوباره هم می‌توان به آن رسید و همین بس که "این سرزمین به عالم معروف است زمین نیست بهتر از زمین سیستان"

------------------------------

گزارش از: محمود طالع‌زاری